Peter van de Westerlo’s grootvader vertelde vaak dat er een bommenwerper neergestort was in 1942 vlakbij zijn boerderij. Hij doelde op het stuk bos ingeklemd tussen het spoor en het huidige Rijtven. Lange tijd deed Van de Westerlo niets met deze informatie, tot hij Wilbert de Groot, manager bij ORO Het Rijtven sprak.
De plek waar het vliegtuig, de Vickers Wellington Z8951 van de Engelse luchtmacht, destijds over de boomtoppen scheerde, is nu de hoofdingang van de ORO-locatie. Daar schuin tegenover, in het bos, zijn stukjes aluminium en onderdelen gevonden van het oorlogsvoertuig.
“Altijd als ik ging wandelen met mijn opa hier in het bos vertelde hij over het vliegtuig dat hij in de Tweede Wereldoorlog had zien neerstorten. Toen ik me later bij de Heemkundekring Deurne aansloot, kaartte ik het aan, maar mijn collega kringleden dachten dat het twee kilometer verderop was gebeurd.”
Speuren met een metaaldetector
Van de Westerlo’s grootvader had het echter bij het rechte eind bleek toen Richard Schoutissen van Stichting Oorlogsslachtoffers op onderzoek uitging. Met een metaaldetector wist hij nog enkele resten op te sporen. Ook wist Schoutissen, eveneens Deurnenaar, precies om welk vliegtuig het ging en wie de bemanning was.
Het stukje oorlogshistorie bleef nog tien jaar lang in het hoofd van Van de Westerlo zitten tot hij de wijkmanager van Het Rijtven, Wilbert de Groot sprak. “Ik was meteen geïnteresseerd. Ook vroeg ik me af hoe het mensen met een verstandelijke beperking vergaan was tijdens de oorlog. Destijds bestond Het Rijtven zelf overigens nog niet.”
Hij ontdekte dat de doelgroep als minderwaardig werd gezien door de Duitse bezetter. Sommigen werden op transport gezet naar concentratiekampen. In Apeldoorn is zelfs een complete gehandicaptenzorginstelling inclusief haar medewerkers gedeporteerd. Ook werden mensen met een verstandelijke beperking of psychische aandoening gebruikt voor medische experimenten.
Stilstaan bij vrijheid
“In lang niet alle oorlogsherdenkingen wordt stilgestaan bij het lot van deze doelgroep. Nu, tachtig jaar na dato, doen we dit wel. Ook willen we laten zien hoe belangrijk het is dat we in vrijheid kunnen leven en eren we onze bevrijders.”
Om hiervan werk te maken, bedachten de twee een oorlogsmonument op de plek waar de Vickers Wellington destijds neerging. Cliënten van ArtORO hebben een kunstwerk gemaakt in de vorm van een vliegtuig. “Het is kleurrijk, zoals onze mensen ook zijn. En er is een gevonden cockpitlampje van het vliegtuig in verwerkt”, vertelt De Groot.
Naast het kunstwerk komt er ook een plaquette waarop afbeeldingen staan van het vliegtuig en zijn bemanningsleden. De meesten waren Engelse jongemannen, alleen de piloot was Canadees. Op oorlogsslachtoffers.nl vind je meer informatie over de gesneuvelde soldaten.
Onthulling oorlogsmonument
Op donderdag 26 september wordt het monument onthuld in het bijzijn van nabestaanden, de militair attaché van Canada en de Deurnese burgemeester Greet Buter. Ook zal er een fly-over plaatsvinden van een oorlogsvliegtuig en is er muziek door enkele doedelzakspelers.
Foto’s: Babette Margés/Stichting Oorlogsslachtoffers
