De kerk van Neerkant, discotheek The Ocean en café D’n Borrel (vroeger Biovink), de voormalige LTS in Deurne; het is slechts een greep uit de enorme hoeveelheid gebouwen die Jos Deltrap ontwierp tussen de jaren dertig en zestig van de vorige eeuw. Dat de architect een aanzienlijk deel van Deurne en haar omgeving heeft gevormd, is lang onbelicht gebleven. Tijd voor een eerbetoon en wake-up call vinden Sil Bouwmans en Luuk Keunen.
De geboren Deurnenaren werken beiden bij RAAP, een archeologisch en cultuurhistorisch adviesbureau. In hun vrije tijd gaan ze graag op onderzoek uit in hun voormalige woonplaats. Zo ontstond hun huidige privéproject waarbij ze in kaart brengen wat Deltrap heeft gemaakt aan bestaande en inmiddels gesloopte panden.
‘Deltrap Dinsdag’
“Het begon eigenlijk als een soort grap van Luuk, die er nu helaas niet bij kan zijn”, vertelt Sil. “Hij is elke dinsdag bij familie in Deurne. Op een gegeven moment maakte hij telkens foto’s van panden van architect Jos Deltrap. Die zette hij in de groepsapp voor cultuurhistorici onder de noemer ‘Deltrap dinsdag’.”
Het wekte de nieuwsgierigheid op van zijn collega. “We raakten erover aan de praat. Toen de teller in de app op twintig stond, vroegen we ons af: ‘Wat heeft hij nog meer getekend?’ Want je kunt niet een architectenbureau runnen met de opbrengst van een twintigtal gebouwen. Zijn er nog foto’s of bouwtekeningen van? Maakte hij ook werk buiten Deurne?”
Duik in de archieven
Voor zover de twee weten, is er geen archief van Deltrap, die vanaf zijn twintigste tot zijn dood woonde en werkte in Deurne. Daarom verdiepte Sil zich in het digitale krantenarchief Delpher op zoek naar openbare aanbestedingen van bouwprojecten in de tijd dat de architect actief was. Luuk zette zijn kennis in op het gebied van welke families in welke Deurnese huizen woonden. Tenslotte doken de twee in het gemeentearchief.
“Zo ontdekten we dat Deltrap ook veel woningbouw heeft ontworpen. Ongeveer de helft van de oude kern van Sint-Jozef is van zijn hand. En ook de buurt met provincienamen, zoals de Frieslandstraat en de Brabantstraat, is grotendeels door hem gemaakt.”
Hun eigen onderzoek bracht tot nu toe 225 ontwerpen van huizen en openbare gebouwen aan het licht. Het totaaloverzicht zetten de hobbyisten nu stukje bij beetje op DeurneWiki. “Ongeveer vijftig procent kunnen we met bewijzen, zoals bouwtekeningen, onderbouwen. De overige vijftig weten we van mensen of herkennen we aan de hand van zijn stijl.”
Het Deltrapverband
Zo’n typisch stijlkenmerk van de Deurnese architect is het metselpatroon dat hij vanaf 1942 ging gebruiken. Hierbij hanteerde hij telkens één korte steen, dan twee lange, en dan weer een korte naast elkaar. Het patroon is zelfs naar hem vernoemd, het Deltrapverband.
Dit is onder andere terug te zien in het pand waar vroeger bioscoop Biovink zat aan de Helmondseweg. Maar ook diverse huizen aan de Burgemeester van Beekstraat in het centrum van Deurne hebben zo’n metselpatroon. Alle huizen in die straat, behalve enkele nieuwe, zijn van de vroegere bouwmeester.
De bewoner van het huis op nummer negen is zich bewust van het cultureel erfgoed waarin hij woont. Op de oprit van zijn huis toont hij een paar oude zwart-witfoto’s. “Kijk, hier stond een schoorsteen op, maar die heeft de vorige eigenaar eraf gehaald. En op deze foto staat nog een muurtje met een poortje dat ook onderdeel was van het huis.”
Beeldbepalend voor Deurne
Als Sil vertelt dat Deltrap nog zeker honderden panden meer heeft ontworpen in zijn woonplaats, staat de man versteld. “De meeste mensen hebben er geen idee van hoeveel deze architect heeft betekend voor de ontwikkeling van Deurne. Veel openbare gebouwen, zoals scholen en kerken, en sociale woningbouw zijn van zijn hand. Hij is echt bepalend geweest voor het uiterlijk van het dorp en de omgeving.”
Mede daarom, en ook als hobby, maakten de twee de lijst op DeurneWiki. “Zie het als een postuum eerbetoon aan Deltrap, maar ook als een wake-up call. Ruim negentig procent van zijn werk is niet beschermd. Een deel is al gesloopt. Wij maken ons er hard voor om in ieder geval de mooiste voorbeelden een monumentenstatus te geven zodat deze niet zomaar verloren gaan.”
Oproep aan alle Deurnenaren
Het overzicht is nog niet compleet, vermoeden Luuk en Sil. Daarnaast is er ook niet van ieder pand ‘bewijsmateriaal’. Daarom roepen de twee alle bewoners van Deurne op eens goed te kijken naar hun huis. Heb je een vermoeden dat het door Jos Deltrap is ontworpen, maar staat het nog niet op de lijst, neem dan contact op via s.bouwmans@raap.nl. Dat geldt ook als je ergens op zolder nog bouwtekeningen of foto’s vindt van de architect. Deze zijn ook van harte welkom.
Foto’s: Josanne van der Heijden
