Wetten die niet deugen, luchtwassers die niet voldoende functioneren, een afstandsgrens tussen veehouderijen en woningen die niet wordt nageleefd, adviezen van de GGD die niet worden opgevolgd; volgens het onderzoeksprogramma Zembla is er nogal wat mis in de gemeente Deurne.
Burgers, boeren en bestuurders kwamen aan het woord in het tweeluik ‘Stank en strijd’ dat BNNVARA afgelopen twee weken op donderdagavond op tv uitzond. Maar ook na het programma wordt er door inwoners van de gemeente nog veel nagepraat over de in het onderzoek ontdekte gegevens en de surreële situatie in Deurne. Vooral de social media ontploften afgelopen dagen met berichten over het tv-programma en ineens was #Deurne trending op internet.
Mindfuck
In een interview op NPO Radio 1 laat de maker van de Zembla-documentaire, Ton van der Ham weten dat de situatie in Deurne één grote Kafkaëske mindfuck is. “Toen mijn collega’s en ik begonnen aan dit avontuur vier maanden geleden, dachten we ook gewoon; er zijn wetten en regels en die beschermen ons. Die wet beschermt eigenlijk de boer beter dan de burger”, vertelt Van der Ham.
‘Boeren niet de bad guys’
“Dat is al heftig”, geeft de programmamaker aan, maar in het tweede deel van de uitzending van Zembla over Deurne blijkt ook nog dat de overheid al jarenlang alarmerende signalen negeert over slecht functionerende geurfilters die ondertussen met veel subsidie van het Rijk worden ingezet. Dat zorgt volgens Van der Ham voor een splijting van de gemeenschap waarbij burgers in opstand komen tegen onder meer de boeren terwijl die volgens de wet niets verkeerds doen. “De boeren zijn niet de ‘bad guys’, ze balen hier zelf ook flink van. Die boeren proberen zich ook gewoon aan de regels te houden”, legt Van der Ham van Zembla uit.
Wetgeving
Het probleem zit volgens hem vooral in de wetgeving maar ook in de interpretatie van regels op lokaal niveau. In het tv-programma wordt uitgelegd dat de Wet geurhinder en veehouderij niet deugt en dat de combi-luchtwassers waarvan er ook in Deurne tientallen staan, veel minder effectief zijn dan werd aangenomen. Op de 37 locaties die Zembla onderzocht in Deurne blijkt de stank hierdoor bijna te verdubbelen, terwijl die nieuwe filters juist zouden moeten leiden tot een afname van de geurhinder.
Combi-luchtwassers
Van dit probleem is de overheid volgens Zembla al vanaf 2010 op de hoogte, maar die stelt pas in 2016 een vervolgonderzoek in. Ondertussen worden er nog steeds subsidies verstrekt voor de bouw van die combi-luchtwassers op basis van verkeerde aannamen en onjuiste meetgegevens. Het gevolg is dat veel omwonenden van varkensstallen in meer stankoverlast zitten dan is toegestaan. Pas in 2018 past de overheid het geurrendement van de filters aan. Maar omdat het Rijk zegt niet te kunnen ingrijpen in bestaande vergunningen, hebben omwonenden van varkensstallen daar niets aan.
Beleidsnotitie
Daarnaast blijkt volgens Zembla dat de gemeente Deurne bij het verstrekken van vergunningen aan veehouders geen rekening houdt met een afstandsnorm waarvan de gemeente wel heeft toegezegd zich daaraan te houden. Milieu-jurist Valentijn Wösten zegt in de tv-uitzending dat de gemeente Deurne de minimale afstandseisen tussen woningen en intensieve veehouderij negeert. Die afstandseisen staan niet in de wet maar in een aparte beleidsnotitie waaraan de gemeente Deurne zich heeft gecommitteerd.
Eigen regels
In de tweede aflevering van ‘Stank en strijd’ van afgelopen donderdag werd het vuur aan de schenen gelegd van wethouder Marinus Biemans van de gemeente Deurne. Zembla-journalist Ton van der Ham vroeg hem hoe het kan dat een gemeente zich niet aan haar eigen regels houdt en een vergunning verleent voor de uitbreiding van veehouderij, zo dicht in de buurt van bestaande woningen. Biemans geeft aan dat er getoetst is aan de wetgeving en dat er in de vergunningverlening rekening is gehouden met die afstandsnorm. Inwoners met eventuele bezwaren kunnen een zienswijze indienen, voegt Biemans toe.
Minimale afstand
Dat vindt milieu-jurist Wösten een dooddoener: “Als je dan die notitie hebt, pas hem dan ook serieus toe.” Op de vraag of er bij de specifieke vergunning in Deurne is gelet op die minimale afstand, zegt Wösten: “Dat is hier pertinent niet gebeurt.” Hij legt uit dat in het geval in Deurne, het kippenbedrijf volgens de regels op minimaal 387 meter van woningen moeten staan. Maar in Zembla wordt gemeld dat daar geen sprake van is omdat er tien huizen binnen die afstand staan van het pluimveebedrijf. Ook op andere plaatsen zou bij de verlening van vergunningen in Deurne geen rekening zijn gehouden met die minimale afstand uit de beleidsnotitie.
Luchtwegklachten
Renske Nijdam, adviseur Milieu & Gezondheid van GGD Brabant Zuidoost onderschrijft dat het bedrijf te dicht bij woningen staat en dat de minimale afstand niet wordt toegepast in Deurne. Die afstand is bedoeld ter bescherming van omwonenden tegen zogenoemde endotoxines uit de stallen. “Het is een dood deeltje waarvan uit onderzoek, ook bij boeren, is vastgesteld dat je daar luchtwegklachten van kunt krijgen”, zegt Nijdam.
Gezondheid
Zij snapt niet hoe de gemeente Deurne kan afwijken van die regel: “Vanuit de GGD vinden we dat lastig te begrijpen.” Tegelijkertijd geeft ze aan dat de adviezen die de GGD uitbrengt naar bijvoorbeeld gemeenten over geuremissie, in de meeste gevallen niet worden opgevolgd en dat terwijl langdurige blootstelling aan stankoverlast volgens haar niet alleen hinderlijk, maar ook slecht is voor de gezondheid: “Als je niet weet hoelang de stank duurt, dan wordt het heel lastig om daar mee om te gaan. Je hebt er zelf geen grip op. Je krijgt hoofdpijn, je wordt benauwd, je wordt duizelig en het kan leiden tot slapeloosheid. Wij adviseren gemeenten om inwoners te beschermen tegen geurhinder, gezondheid wordt vaak niet meegenomen in de besluitvorming”, zegt Nijdam.
Dieptepunt
Dit allemaal bij elkaar levert volgens onderzoeksjournalist Van de Ham zoveel problemen op in Deurne maar ook in de buitengebieden in de rest van Nederland. “Het verscheurt buurten, het vertrouwen in de overheid is tot een dieptepunt gedaald op deze plek omdat men ziet dat de wethouder verwijst naar het Rijk, de provincie weer naar de gemeente en dat de eigen normen niet worden gehandhaafd. Mensen worden hier gewoon gek van.”
‘Opvallend’
Op social media verschenen tijdens en na de uitzendingen van Zembla veel berichten van burgers maar ook boeren uit het hele land. In een aantal berichten wordt opgemerkt dat er door zowel de landelijke als lokale politici opvallend weinig op social media over wordt gemeld. Ook de weinige aandacht of het negeren van het nieuwsonderwerp door bepaalde lokale en regionale media levert op social media verbaasde reacties op: “Geen woord over de Zembla-uitzendingen. Opvallend omdat het zoveel mensen raakt en bezighoudt”, meldt een inwoner van Deurne op Twitter.
Beluister en bekijk hieronder het interview met Zembla-journalist Ton van der Ham dat afgelopen donderdag werd uitgezonden op NPO Radio 1.
Foto: Zembla/BNNVARA
