In de toekomst krijgt een groter deel van Nederland te maken met meer natuurbranden zoals die in augustus vorig jaar woedde in de Mariapeel. Die conclusie wordt getrokken in het rapport ‘Natuurbrandsignaal ’23’ van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV).

“De natuurbranden worden steeds vaker intense branden die niet meer zijn te blussen, maar pas stoppen als er geen brandstof meer is. In combinatie met een verdere verdichting van ons land zal dit leiden tot een grotere impact op gezondheid, welzijn, natuur en economie. Doordat droogte en warmte elkaar versterken, neemt het natuurbrandrisico sneller toe dan dat het klimaat verandert”, zegt onderzoeker en projectleider Hans Hazebroek van het NIPV.

40 hectare
Bij de zeer grote brand in de Mariapeel werd 40 hectare natuurgebied in de as gelegd. De brandweer en Staatsbosbeheer zijn toen vijf dagen bezig geweest met het blussen van de brand. In totaal waren er bijna driehonderd hulpverleners bij betrokken waaronder ook de luchtmacht met de inzet van een aantal blushelikopters.

Zwartgeblakerd
Ondanks het natte en koude weer van dit moment kun je nog steeds de gevolgen van de brand zien, boswachter Lieke Verhoeven legt uit: “Je ziet hier nog overal de zwartgeblakerde graspollen en die laten dus zien dat het hier in augustus nog flink heeft gebrand. Het is belangrijk om er voor te zorgen dat zulke branden niet te vaak ontstaan en dat ze niet te veel schade veroorzaken.”

Droger en zonniger
De onderzoekers concluderen in het rapport dat natuurbranden veranderen. “Nederland is warmer, droger en zonniger geworden en de verwachting is dat deze trend zich doorzet. Waarbij ook de gemiddelde laagste grondwaterstand in delen van ons land zal dalen. Dit zorgt ervoor dat meer en vaker vegetatie brandbaar wordt en het aantal brandgevoelige dagen zal toenemen”, vertelt Hazebroek.

Intenser
Hij legt uit dat de natuurbranden ook intenser kunnen worden door klimatologische ontwikkelingen: “Met de huidige vooruitzichten worden we vaker geconfronteerd met onbeheersbare natuurbranden die met de huidige tactiek, techniek en capaciteit van de brandweer niet meer zijn te bestrijden. Ook neemt de kans op de gelijktijdigheid van zulke branden toe. Tot slot zullen er vaker natuurbranden ontstaan in delen van ons land die hier nu nog weinig of niet mee te maken hebben.”

Aanbevelingen
Daarom zijn er in het rapport een aantal aanbevelingen gedaan om de gevolgen van natuurbranden te beperken en de gevaren te verminderen. Deze suggesties zijn vastgelegd in een actieplan. De brandweerzorg is tot nu toe vooral gericht op het voorkomen, beperken en bestrijden van (beperkte) branden in gebouwen. Dat moet volgens Hazebroek veranderen, volgens hem moet het bestrijden van natuurbranden structureel onderdeel worden van de brandweerzorg. De brandweer moet ook materieel en brandweerauto’s krijgen die geschikter zijn voor het blussen van een natuurbrand.

Inrichting landschap
Het risico van natuurbranden moet volgens de onderzoekers ook worden meegewogen bij de inrichting van het Nederlandse landschap. Als er bijvoorbeeld nieuwe huizen worden gebouwd, moet dat niet gebeuren dicht in de buurt van natuurgebieden. In de bossen moeten meer bomen worden geplant die minder snel in brand vliegen. Er moeten stroken komen zonder bomen zodat het vuur zich minder makkelijk kan uitbreiden en de brand beheersbaar blijft.

Jeugdjournaal
Kinderen in Griendtsveen zijn blij met het actieplan want vlakbij hun school De Driehoek heeft al eens een natuurbrand gewoed, leggen ze afgelopen maandag uit in het NOS Jeugdjournaal. “Ineens zagen we allemaal rook en we kregen ook allemaal een melding, dat was wel eng”, vertelt Emma. “Dat is niet heel fijn want als het dan ons huis bereikt dan hebben we een probleem”, legt Ryan uit. Ook Fenne kan zich nog een andere brand herinneren: “ Toen moesten mensen daar achter hun huis uit omdat de rook die kant op ging.” Dat vond ze geen prettige gedachte: “Ja dat was eng want het was toch wel dicht in de buurt.”

Machteloos
Dat het vuur indruk maakt op de kinderen, snapt boswachter Lieke Verhoeven wel: “Je voelt je dan heel erg machteloos en je kunt bij zo’n brand alleen maar hopen dat het snel overgaat maar het is iedere keer wel heel erg heftig. Er wonen best veel mensen in het gebied. Er loopt een snelweg en een treinrails langs. Je ziet daar ook elektriciteitsmasten bijvoorbeeld. Je ziet dat er heel veel is op een heel klein oppervlak in Nederland.”

Vluchten
De toename van het aantal natuurbranden en hun intensiteit, gepaard met een verdere verdichting van Nederland, zal volgens het rapport leiden tot een grotere impact van natuurbranden: “Mensen zullen vaker moeten vluchten, er zal vaker directe en indirecte schade en uitval van vitale infrastructuur zijn en er zal vaker onherstelbare schade aan flora en fauna ontstaan. Daarnaast zal de gezondheid van mensen vaker bedreigd worden. Dat geldt niet alleen voor mensen die zich in of rond natuurgebieden bevinden, maar ook voor de brandweer die onder zwaardere omstandigheden moet werken”, vertelt Hazebroek.

Onderschat risico
Verder kan door een toename van (gelijktijdige) natuurbranden een grotere druk op het brandweersysteem ontstaan: de hulpvraag kan groter worden dan de beschikbaarheid van brandweermiddelen. Natuurbranddeskundige Cathelijne Stoof van WUR benadrukt hoe belangrijk dit de aandacht voor natuurbranden is. “Het is een onderschat risico waar we niet aan denken totdat het ons overkomt. Dan zijn we eigenlijk al te laat. Het ontzettend belangrijk dat er actie komt, dat laten we met dit rapport ook zien.”

Klimaatverandering
Natuurbranden zijn zowel binnen als buiten Nederland een zeer actueel thema. De vraag is of en hoe natuurbranden in Nederland aan het veranderen zijn als gevolg van de klimaatverandering. Met welke (toekomstige) ontwikkelingen moeten we rekening houden? Een consortium van experts vanuit de kennisinstituten NIPV, KNMI, Wageningen University & Research (WUR), Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en Deltares heeft zich de afgelopen maanden gebogen over dit vraagstuk. Hun bevindingen zijn afgelopen maandag gepubliceerd in het rapport ‘Natuurbrandsignaal ’23’.