André Vervuurt heeft een nieuw boekwerk geschreven over zijn geliefde geboortedorp Helenaveen. In ‘Helenaveen van Boven tot Koningslaan 1900 – 1925’ duikt hij opnieuw de geschiedenis in van deze Brabantse plaats. Vervelen doet dat nooit stelt de schrijver: “Mijn werk wordt gewaardeerd en dat geeft een kick.”

Vervuurt woonde tot december 1983 in Helenaveen, maar zijn werk bracht hem uiteindelijk naar Someren. In zijn ‘nieuwe’ woonplaats is hij nog bijna dagelijks bezig met de indrukwekkende geschiedenis van zijn geboortedorp.

In ‘Helenaveen van Boven tot Koningslaan 1900 – 1925’ belicht André de periode 1900 tot 1925. In een eerdere uitgave ging hij dieper in op het tijdvak 1852 tot 1900. “Ik schreef al veel over deze plaats. Zo heb ik naast boeken bijvoorbeeld onder een infogids gemaakt en wandelroutes opgetekend. Er valt gewoon veel te vertellen over de korte, maar indrukwekkende geschiedenis van de voormalige veenkolonie Helenaveen”, zegt de auteur.

Mooie aanvulling
Daarnaast houdt Vervuurt sinds 2001 een website bij waarop veel historische informatie te vinden is. Vervuurt bepaalt zijn eigen tempo. Hij stelt dat de periode van 1852 tot 1925 niet in een boek zouden passen. “Voor beide uitgaven geldt dat ik er jarenlang aan werkte zonder winstoogmerk. Ik denk dat deze boeken een mooie aanvulling in je bibliotheek zullen zijn.”

Helenaveen is volgens Vervuurt zo interessant vanwege de bijzondere ontstaansgeschiedenis ervan: “De historie van het dorp – de voormalige veenkolonie ‘De Helena Veen’ – is relatief kort. Het dorp is in uitzonderlijke omstandigheden tot stand gekomen. Veenwerkers kwamen van heinde en verre om hier hun geluk te beproeven en turf of te wel ‘het bruine goud’ te vinden.”

Winkelnering
Dat turfwinning bleef niet onopgemerkt, stelt Vervuurt: “Mensen uit Drenthe en Overijssel kwamen naar deze plek. Uit Holland volgden de kaasboeren en uit Gelderland de tabakskwekers. Helenaveen kende druk bevaren kanalen. Vele schippers deden het dorp aan.”

Het dorp heeft enige tijd ‘winkelnering’ gekend. Dat houdt in dat de werknemers verplicht waren om in de winkel van de verveningsmaatschappij te kopen. “Alle uitgaven werden verrekend met het loon. Alle ‘woningen’ – waaronder schamele strooijen hutten – waren in het bezit van Maatschappij Helenaveen. Als je als werknemer niet voldeed of je meerdere tegensprak, volgde onmiddellijk ontslag en ‘uitzetting’ uit het concessiegebied Helenaveen”, zegt de Somerenaar.

Dialect
Naast vele andere bewoners is dit Vervuurts grootouders ook overkomen. Zij werden in 1921 gedwongen om het dorp te verlaten. “Mijn opa was in Helenaveen opzichter van de Koningsboerderijen totdat hij een besluit nam dat bij de directie niet in goede aarde viel. Onder het juk van de leiding der Maatschappij én gecontroleerd door de Kerk werkten inwoners zich in het zweet. Was je eenmaal twaalf jaar oud, dan stond je in de beginjaren automatisch naast je ouders in het veen.”

In zijn boek besteedt de Somerenaar veel aandacht aan het dialect van Helenaveen. Volgens Vervuurt is het een bijzonder dialect: “Het vroegere taalgebruik in Helenaveen was een mengelmoes van verschillende dialecten uit vooral Noord- en midden Nederland, Limburg en zelfs Duitsland. De laatste jaren is het langzaamaan meer ‘gewoon’ Brabants geworden. Met mijn ‘Pils proate-lijst’ tracht ik het oude taalgebruik te bewaren.”

Blij maken
Met die lijst wil Vervuurt gezegdes en dialecten uit Helenaveen behouden voor het nageslacht: “De meeste gezegdes en bijzondere dialecten tekende ik op tijdens interviews met oudere dorpsbewoners. Het merendeel van deze gesprekken vond plaats tussen 1977 en 1978 toen het 125-jarig bestaan van Helenaveen werd gevierd. Het dialect wordt minder gesproken, maar de oudere – in Helenaveen gebleven – mensen spreken het nog vloeiend.”

Met zijn boek bedoeld mikt hij op een grote doelgroep: “Mijn missie is om zoveel mogelijk mensen blij te maken met dit boek. Dit schrijven is voor iedereen die geïnteresseerd is in de historie van Helenaveen. Veel huidige inwoners van ‘buitenaf’ zijn nog niet echt bekend met de bijzondere geschiedenis van deze uithoek in Brabant.”

Familieboek
De Somerenaar geeft aan ‘geen plannen’ te hebben voor een boek over zijn huidige woonplaats. Over Helenaveen is hij echter nog niet uitgeschreven, want hij werkt aan een familieboek.

Het schrijven en vormgeven van boeken, brengt de passies van Vervuurt op een mooie manier samen: “Op die wijze kan ik mijn beroep van vormgever en creatief DTP’er in alle vrijheid uitoefenen. Heerlijk om dat zónder deadlines te kunnen doen.”

Nostalgische gevoelens
Voor Vervuurt levert het schrijven van de boeken ook nostalgische gevoelens op: “Herinneringen aan mijn jeugd in de Peel komen dan bovendrijven. Tot december 1983 woonde ik in het kostershuis – de oude noodpastorie aan de Helenastraat. Vanwege mijn grafische werk belandde ik in Someren, waar ik me bijna dagelijks bezighoud met de indrukwekkende geschiedenis van mijn geboortedorp.”

Foto: André Vervuurt