Woensdag 23 mei verzorgt Mathieu Franssen voor Heemkundekring H.N. Ouwerling en andere belangstellenden een lezing over het in kaart gebrachte hertogdom Brabant van 1536-1795. Aanvang 20.00 uur in Cultuurcentrum Martien van Doorne.
Tegenwoordig ligt het grondgebied van het oude hertogdom Brabant in twee landen, Nederland en België, en bestaat het uit vijf politiek-administratieve eenheden. Deze bestuurlijke entiteiten zijn in de afgelopen twee eeuwen gegroeid uit het oude hertogelijk territorium dat in de vijftiende en zestiende eeuw zijn grootste uitstraling en ontplooiing beleefde.
Na de val van Antwerpen in 1585 zette echter de neergang in met een zich geleidelijk uitkristalliserende tweedeling, in 1648 bij de Vrede van Münster staatsrechtelijk verankerd. Het noordelijk deel werd Staats-Brabant, een Generaliteitsland in de Republiek en het zuiden bleef aanvankelijk Spaans en werd na de Spaanse Successieoorlog onderdeel van het keizerrijk Oostenrijk. In de Bataafse en Franse tijd (1795-1813) werden de oude grenzen, uit het toen verafschuwde Ancien Régime, niet meer gehanteerd en werd een Franse indeling in departementen langs andere grenslijnen ingevoerd.
In de ruim 250 jaar tussen de vermelding van een kaart van Brabant van Jacob van Deventer in 1536 en het verdwijnen van het hertogdom in 1795 is een groot aantal kaarten van dit gebied gemaakt. Zowel van het hele hertogdom als van delen ervan, bijvoorbeeld kwartierkaarten. In deze kaarten is het wisselend verloop van de grenzen goed zichtbaar. Ze zijn daardoor een belangrijke bron voor geschiedkundig onderzoek.
Gedurende een kleine twee decennia heeft Mathieu Franssen samen met een collega onderzoek naar deze kaarten gedaan. Dit onderzoek resulteert in een publicatie van een cartobibliografie van kaarten van het hertogdom Brabant die in 2018 bij uitgeverij Brill in Leiden zal worden uitgegeven.
De lezing zal met name gaan over dit onderzoek. Hierbij zullen enkele bijzondere kaarten worden uitgelicht en zal ook aandacht worden besteed aan landmeettechnieken en productiemethoden. Ook zal aandacht worden geschonken aan de plaats van Deurne en de Peel op kaarten van het hertogdom.
Over de spreker: Mathieu Franssen heeft een werkzaam leven in het middelbaar onderwijs achter de rug. Hij was van 1970 tot 2014 docent geschiedenis, staatsinrichting en maatschappijleer in Oirschot aan Pedagogische Academie De Kempenhorst en het Strabrecht College te Geldrop. Momenteel werkt hij als freelance onderzoeker van het historisch-cartografisch onderzoeksproject Explokart van de Universiteit van Amsterdam aan een cartobibliografie van kaarten van het graafschap Vlaanderen. Hij is medeauteur van het referentiewerk Guicciardini Illustratus (HES & De Graaf Publishers, 2001).
Fotobijschrift:
Brabantia Ducatus van Pieter van de Keere uit 1617. Dit is de derde staat van deze kaart.
De eerste ervan is uit ca 1600.
Entree voor leden is gratis; voor niet leden € 2,50.
