Haar hele leven lang staat kunst voor Els Coppens (80) centraal. Zelfs als kind was ze altijd al bezig met tekenen en schilderen. In haar boek Elan Vital beschrijft ze hoe het kunstenaarschap haar leven heeft beïnvloed, maar ook hoe het leven met pieken en dalen haar kunst heeft gevormd. Het boek met haar openhartige levensverhaal wordt zondag gepresenteerd in gemeenschapshuis ’t Huis in Vlierden.
Niet alleen haar leven zit vol met kunst, ook het huis van Els en haar man, beeldhouwer Joep Coppens, hangt vol met schilderijen, geborduurde poppen en de beelden van Joep. “We zitten hier eigenlijk midden in ons eigen museum”, zegt Els. Sinds 1971 woont het kunstenaarsechtpaar in hun eigen Huize Molenrijn, bij de molen Johanna-Elisabeth in Vlierden.
Emoties
In haar werkhoekje werkte Els Coppens de afgelopen jaren aan haar boek. “Zoiets schrijf je natuurlijk niet in een paar zaterdagen, daar zit jaren van denk- en schrijfwerk in”, vertelt Els. De reden om nu op 80-jarige leeftijd haar persoonlijke levensverhaal aan de wereld bekend te maken, hangt samen met onder andere haar gezondheid. “Ik heb 20 jaar lang veel in het ziekenhuis doorgebracht en ben diverse keren ook in levensgevaar geweest. Dan ga je nadenken over als je er niet meer zou zijn.”
Haar vader raakte ze al op vroege leeftijd kwijt. Toen ze haar moeder jaren later verloor, besefte ze ineens hoe weinig ze wist van wat haar moeder voelde: “Het was een fiere vrouw; de kapitein op het schip. Maar wat ze dacht en heeft meegemaakt; haar emoties, daar wist ik weinig van. Dat wilde ik niet opnieuw laten gebeuren met mijn kinderen. Eén van de belangrijkste redenen om het boek te schrijven, is om hen te laten weten wat er in mijn leven als kunstenares, maar vooral ook als moeder in mij omging in al die jaren. Voor hen was het heel normaal dat ik thuis zat te schilderen, alleen kregen ze toen niet mee wat ik tijdens dat werk allemaal aan emoties meemaakte en in mijn kunstwerken legde”, zegt Els.
‘Spuit elf’
Haar levensverhaal begint in Sint-Oedenrode, waar ze werd geboren in 1943. Ze is het elfde kind van uiteindelijk een gezin met dertien kinderen. “Spuit elf!”, roept Els meteen met een lach. Ze legt uit dat haar eerste succes eigenlijk voortkwam uit een zeer vervelende gebeurtenis. “Op 15-jarige leeftijd werd ik aangerand door een bekende, dat zette mij op slot. In dezelfde tijd kreeg ik astmatische bronchitis en moest ik in bed blijven”, legt Coppens uit.
Ze creëerde toen met de verhalen en tekeningen over ‘Alison wil ballerina worden’ haar eigen veilige wereld: “Alison had twee liefhebbende ouders, terwijl mijn vader overleed toen ik elf was.” De serie verhalen en tekeningen werden in eerste instantie gepubliceerd in het Brabants Dagblad. “Ik stuurde het in naar de Jeugdhof van de krant en tot mijn grote verbazing werd het gepubliceerd”, zegt Els. Twee jaar later verscheen het verhaal als boek en werden er 10.000 exemplaren van verkocht.
De sok
Haar uitingen werden ook opgemerkt door de directie van de sok, zoals de kousen- en sokkenfabriek in Schijndel in de volksmond werd genoemd. De zus van Els was daar werkzaam als directiesecretaresse en werd gevraagd of de publicaties van haar zus waren. Omdat de directie hier zo van onder de indruk was, wilde deze Els graag een opleiding aanbieden, zodat ze uiteindelijk op de tekenkamer van het bedrijf aan de slag kon.
“Voorwaarde was wel dat ik dan bij de sok kwam werken op de ponskamer en dan mocht ik in de avonduren de opleiding aan de academie in Eindhoven volgen. Daar moest ik op een gegeven moment de keuze maken tussen grafische vormgeving en vrij tekenen en schilderen. Vanuit het bedrijf wilden ze natuurlijk graag dat ik koos voor de grafische richting, maar mijn leraren zijn toen naar de directie van de Sok gestapt om hen te overtuigen dat ik de andere leerrichting moest kiezen omdat er anders zoals zij het zeiden: een groot talent verloren zou gaan”, vertelt Coppens.
Maastricht
Na met lof geslaagd te zijn, ontwikkelde ze dat talent verder tijdens haar opleiding aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Hier leerde Els haar man Joep kennen, die daar al drie jaar studeerde. De twee gingen al snel samenwonen in een 300 jaar oud pand in de binnenstad van Maastricht, waar ook hun eerste dochter Eva in 1967 werd geboren. “Dat was heel romantisch, maar ook heel primitief”, herinneren Els en Joep zich. “Een prachtig onderkomen midden tussen de Middeleeuwse gebouwen, alleen wel met enkel koud water, een wc buiten op een binnenplaats en koken op Butagas”, zegt Joep.
Omdat het gebouw onbewoonbaar werd verklaard, verhuisde het kunstenaarskoppel naar een flat in dezelfde stad en werd dochter Veronica in 1969 geboren. Beiden wilden eigenlijk terug naar Brabant en via een oud-studiegenoot die makelaar was, hoorden ze van de molen in Vlierden. Daar bouwden Els en Joep in 1971 een kleine woning en werden zonen Valerius in 1975 en Lendert in 1977 geboren.
Portretten
Hoewel de kinderen inmiddels zijn ‘uitgevlogen’, zijn ze door de portretten die Els maakte nog elke dag aanwezig in hun woning. De schilderijen met de twee dochters hangen boven de bank in de voorkamer, in de werkkamer hangen de portretten van de twee zonen. Ze horen bij de werken waar de kunstenares het meest trots op is. “Natuurlijk vond ik het ook een eer om de grote astronomische kunstwerken te beschilderen voor de ESA in Parijs en voor Museum Klok & Peel in Asten, maar de portretten van onze kinderen zijn voor mij heel speciaal.”
Ook voor opdrachtgevers maakte Els Coppens talloze portretschilderingen in zoals ze zelf omschrijft ‘een naïef-realistische stijl’: “Dat is best spannend, want het is afwachten of degene die het bestelt er uiteindelijk ook tevreden over is. Daarnaast waren het veelal portretten van kinderen. Die kwamen dan een dag hier poseren, terwijl ze lazen in een stapel stripboeken van Suske en Wiske of Kuifje. Daarna werkte ik de eerste opzet uit tot het eindproduct.” De opdrachtgevers hoefden het portret ook altijd pas te kopen als het klaar was. “Als het niet beviel, konden ze ervan afzien. Dat is denk ik maar twee keer gebeurd van de ruim honderd portretten”, zegt Els.
Tekst gaat verder onder de foto-slider.
Heldere en zuivere kleuren
Bij het meeste van haar werk maakt ze gebruik van olieverf op doek. “Ik heb ook wel wat aquarellen en gouaches gemaakt, maar olieverf heeft mijn voorkeur. Ik gebruik geen grote klodders verf, liever ga ik heel gedetailleerd te werk en houd ik vooral de kleuren helder en zuiver. In mijn schilderijen gebruikte ik eigenlijk nooit de kleuren zwart of wit om te mengen omdat dan de volheid van de kleuren vervaagt.”
Op de vraag wie of wat haar het meest heeft beïnvloed in haar kunstwerken, antwoordt ze direct volmondig: “Joep!” Die voegt lachend toe: “Je leraren op de Jan van Eyck Academie waren toch ook heel belangrijk”. Els knikt: “Kees Bol en Jan Gregoor hebben me heel veel geleerd en invloed gehad op mijn stijl. Zij adviseerden me ook om bij portretten te letten op bepaalde opvallende accenten en om die dan aan te dikken. Dat maakt het karakteristiek, dan raak je de essentie.”
Kunstenaarsleven
Coppens vond veel inspiratie voor haar kunstwerken in haar eigen leven. Zowel vreugde als zorgen speelden daar een rol in. De strijd die ze heeft moeten leveren in verband met haar gezondheid, heeft voor haar in alle opzichten geleid tot een overwinning. “Je moet het doen met wat je hebt. Dat is niet altijd even makkelijk. Alleen al de keuze om bewust te gaan voor een kunstenaarsleven. Het is een geweldig bestaan, want je hebt veel vrijheid. Aan de andere kant brengt het soms financiële onzekerheid met zich mee. Hoe vaak Joep en ik niet hebben moeten exposeren om werken verkocht te krijgen”, zegt Els.
In het laatste hoofdstuk van haar boek Elan Vital beschrijft ze hoe ook haar gezondheid een diep spoor heeft getrokken in haar leven en haar gezin. “Ziek zijn is me overkomen, maar ik ben de ziekte niet. Dat is voor mij altijd een gouden regel geweest”, schrijft Els in het hoofdstuk ‘Ziek of gezond’.
Positieve levensinstelling
Met haar positieve levensinstelling heeft ze ondanks de tegenslagen altijd een weg gevonden om haar creativiteit te uiten. Toen ze veel in het ziekenhuis lag, begon ze met het maken van geborduurde poppen. Nadat ze last begon te krijgen van artritis, schakelde ze over van gedetailleerde figuratieve kunst naar abstracte werken. Tegenwoordig werkt ze veel met de computer: “Ook op deze manier kan ik mijn creativiteit kwijt. Het heeft hetzelfde bemoedigende en kalmerende effect wat vroeger het schilderen had”, vertelt Els Coppens.
Zondag wordt haar boek van 13.30 uur tot 16.30 uur gepresenteerd in gemeenschapshuis ’t Huis aan de Pastoriestraat 20 in Vlierden. Tijdens de bijeenkomst worden de bezoekers verwelkomd door dichteres Helma Michielsen. Hierna volgen een literaire impressie door schrijfster Cobi van Baars en een bijdrage van kunsthistoricus Ger Jacobs over het leven en werk van Els Coppens. Nadat Helma Michielsen enkele gedichten heeft voorgedragen, is er gelegenheid om het boek Elan Vital aan te schaffen voor 20 euro.
Daarna is het boek nog te bestellen door een email te sturen naar joepenelscoppens@gmail.com. Het boek kost dan 22,50 euro bij afhalen en 27,50 euro bij versturing via post.
Foto’s: Ivo Boudewijns/Mieke Boudewijns/Els Coppens
