Je zou het misschien niet verwachten, maar Vlierden heeft met de molen Johanna-Elisabeth een bezienswaardigheid die bezoekers trekt vanuit de hele wereld. Vorig jaar kon de molen rekenen op 347 bezoekers uit landen als Canada, Turkije, Portugal en Schotland.
“Vooral mensen uit het buitenland vinden een molen heel bijzonder. Zeker als hij staat te draaien, komen toeristen vaak een kijkje nemen”, vertelt molenaar Hans Keijzers. Hij zorgt er samen met zijn collega Harrie Smits voor dat de Vlierdense molen wordt onderhouden en dat hij regelmatig draait.
111.341 omwentelingen
In het afgelopen jaar hebben de wieken van het Rijksmonument maar liefst 111.341 omwentelingen gemaakt. “In principe draait de molen elke zaterdag en soms ook op andere dagen. Dat ligt ook een beetje aan hoeveel tijd we hebben, aangezien we het molenaarswerk vrijwillig doen”, legt Keijzers uit.
Dat de Johanna-Elisabeth goed draait, is ook te danken aan een stuk bos dat vorig jaar is gekapt door Brabant Water. Daarmee is de windvang en het zicht op de molen volgens molenaar Hans flink verbeterd: “Die bomen stonden ten opzichte van de windmolen in het zuidwesten en omdat de wind het vaakst uit die richting komt, scheelt dat enorm.” Onlangs is er ook een vlaggenmast geplaatst op een oude molensteen, waar de Brabantse vlag regelmatig zal wapperen.
Flesvorm
De molen van Vlierden werd gebouwd in 1844 en is een ronde stenen molen. “Hij heeft een flesvorm en dat is best zeldzaam, want daar zijn er maar twee van in Nederland. De andere staat in Leiden”, vertelt Hans Keijzers. Bijzonder aan de Vlierdense molen is ook dat de molenas is gemaakt van een onbewerkte boomstam.
Hoewel veel molens in Nederland zijn stilgezet vanwege roedebreuk of lasscheurtjes, zijn noemenswaardige onderhoudswerkzaamheden aan de Johanna-Elisabeth afgelopen jaar niet nodig geweest en bleek de molen na inspectie prima in orde.
Oude staat
Er ligt wel een verzoek bij de gemeente Deurne om de slechte staat van de achterzijde van de invaart snel te restaureren en in de staat van voor 1940 terug te brengen. “Oorspronkelijk stond er ook nog een huisje bij de molen, maar dat is ooit afgebroken. De bedoeling is om het weliswaar zonder dat huisje er weer uit te laten zien als vroeger. Daar hebben we ook een foto van, waarop je kunt zien hoe het toen was”, zegt Keijzers.
Door de jaren heen hebben verschillende molenaars de Johanna-Elisabeth draaiende gehouden. Jan van Hombergh liet de huidige molen in 1844 bouwen en verkocht deze in 1852 voor 5000 gulden aan de weduwe Hendrina Peeters-van der Paren uit Veldhoven. Die gaf in 1856 aan Van Hombergh opdracht om namens haar de windmolen publiekelijk te koop aan te bieden, maar er bleek onvoldoende interesse. Zo werd Van Hombergh, die inmiddels molenaar en olieslager in Liessel was, in 1857 opnieuw eigenaar van de molen voor een prijs van 3000 gulden bij een onderhandse verkoop.
Opgevijzelde grondzeiler
Op 1 april 1868 verkocht Van Hombergh de molen met het molenhuis aan de Meijelse landmeter Willem Janssen voor 3.400 gulden. Ondertussen werd de molen die eigenlijk een zogeheten grondzeiler was, opgevijzeld en werd de romp ongeveer twee meter hoger opgemetseld. De molen kreeg hiermee de zeldzame flesvorm.
De Astense timmermanszoon Jan van Deursen kocht de molen in 1909 en ging hem zelf bemalen. Daarvoor had hij de standaardmolen op de Postelstraat in Someren bemalen en had hij als molenaars-leerling het vak geleerd in Heumen bij Nijmegen en in het Duitse Kleef. Ook zoon Louw ging in 1933 als 15-jarige bij zijn vader Jan aan het werk op de molen.
Joep en Els Coppens
In 1950 stopte het maalbedrijf en raakte de molen in verval. De Johanna-Elisabeth werd gekocht door de gemeente Deurne en werd in 1972 gerestaureerd en weer geschikt gemaakt om te malen. De molen kreeg toen de naam Johanna Elisabeth, de voornamen van Els Coppens-van de Rijt, de vrouw van beeldhouwer Joep Coppens, die jarenlang actief was als vrijwillig molenaar. Joep en Els wonen nog wel steeds in het huis naast de molen, maar het molenaarswerk is ondertussen overgenomen door Hans Keijzers en Harrie Smits.
Samen zorgen de twee vrijwillige molenaars er voor dat geïnteresseerden nog wekelijks kunnen genieten van de Johanna-Elisabeth en fotografen er mooie plaatjes van kunnen schieten. “Op dit moment is het wat rustiger, maar als binnenkort het voorjaar begint en in de zomer komen er weer veel fietsers langs en komen er ook weer flink veel van hen kijken naar dit prachtige Rijksmonument”, besluit Keijzers. Voor meer informatie kun je mailen naar hans@hkeijzers.demon.nl.
Foto’s: Josanne van der Heijden/Mieke Boudewijns
