De gemeente Deurne wil de mogelijkheden van mestvergisting als duurzame energiebron onderzoeken. Bij dit proces wordt koeienmest omgezet in biogas. Royal HaskoningDHV gaat in opdracht van de gemeente in kaart brengen wat de kansen en belemmeringen zijn voor deze vorm van energieopwekking. Naar verwachting is het onderzoek in juli van dit jaar afgerond.
Mede door de hoge aardgasprijzen is de aandacht voor koeienmest als energiebron de afgelopen tijd sterk toegenomen. “In Deurne willen we gebruik maken van duurzame alternatieven voor aardgas voor het verwarmen van onze woningen, voor het koken en het verwarmen van het kraanwater. Naast het gebruik van zonnepanelen, aardwarmte of windenergie is het ook mogelijk om energie te halen uit een andere manier van mestverwerking bij onze agrarische bedrijven”, meldt de gemeente.
Groen gas
Bij het proces van mestvergisting wordt de mest van koeien verzameld in een grote vergister waarin bacteriën zitten die er biogas van maken. Dat gas wordt daarna gezuiverd en verbeterd, waardoor groen gas ontstaat dat in principe zo het openbare gasnet ingepompt kan worden.
Onderzoek
Omdat er over mestvergisting nog veel onduidelijkheden bestaan en er zowel voorstanders als tegenstanders zijn, wil Deurne met het onderzoek zicht krijgen op wat de mogelijke (energie)opbrengsten zijn en wat deze techniek betekent voor de uitstoot van bijvoorbeeld stikstof en ammoniak. En in een gemeente als Deurne, vooral antwoord op de niet onbelangrijke vraag: hoe zit het precies met geuroverlast?
Melkveehouders
Mestvergisting wordt al op verschillende plaatsen in ons land toegepast waaronder in het Overijsselse Lutten waar een melkveehouder jaarlijks 23.000 ton koeienmest omzet in 350.000 kuub biogas die wordt geleverd aan 350 huishoudens. Ook dichterbij Deurne in de buurt wordt met mestvergisting aan 800 huishoudens biogas geleverd in Sint-Oedenrode. Hiervoor haalt een vrachtwagen iedere dag de koeienmest op bij zestien melkveehouders in de buurt.
Geuroverlast
Dat transport is meteen één van de punten waar omwonenden van een toekomstige mestvergister vaak tegen protesteren. Ze vrezen voor de toename van het dagelijks verkeer van mestvrachtwagens. Daarnaast zijn mensen bezorgd over mogelijke geuroverlast. Die angst is volgens voorstanders van mestvergisting achterhaald omdat er bij een zogenoemde monovergister alleen geur ontstaat op de plek waar de mest naar de installatie wordt gepompt en niet bij het vergistingsproces. Voor dat overpompen gelden regels die geuroverlast moeten voorkomen.
Forse weerstand
Toch kon de aankondiging van een grote mestvergister in het Twentse Aadorp vorig jaar rekenen op forse weerstand van omwonenden maar ook plaatselijk natuur- en milieuorganisaties. Ook in het Groningse Borgercompagnie waar een mestvergister al jaren voor stankoverlast zorgt, hebben omwonenden deze maand zelfs aangekondigd te overwegen om aangifte te doen tegen de gemeente omdat die niet ingrijpt.
Controversieel onderwerp
CCS Energie-advies (CCS), dat is gespecialiseerd in projecten op energiegebied zoals biogas erkent dat mestvergisting een controversieel onderwerp is omdat er veel misverstanden over bestaan. “Het is van belang om onderscheid te maken tussen mono-vergisting en co-vergisting. In een mono-vergister gaat alleen maar dierlijke mest. In een co-vergister gaat minimaal 50 procent dierlijke mest, aangevuld met co-producten. Het gaat dan om plantaardige biomassa, zoals reststromen uit de voedingsindustrie. Door die toevoeging brengt de vergisting aanzienlijk meer biogas op”, aldus CCS Energie-advies.
Subsidie
Maar volgens het adviesbureau is die zogeheten mono-vergisting zonder subsidie nog niet rendabel. “Dat komt door de hoge investeringskosten. Boeren profiteren daarnaast niet van de hoge gasprijzen. De SDE++-subsidie is zo ontworpen dat als de inkomsten uit gasopbrengsten stijgen, de subsidie-inkomsten dalen”, legt CCS uit.
Verse mest
Die subsidie voor een mestvergister is voor de ondernemer noodzakelijk omdat het gaat om een forse investering. Het rendement is volgens CCS Energie-advies het hoogst als je dagelijks verse mest toevoegt: “Daarvoor heb je minstens 300 koeien nodig. Sommige boeren moeten bovendien eerst dure aanpassingen doen aan hun stal.” Er is in het afgelopen decennium ongeveer vier miljard SDE-subsidie besteed aan mestvergisting. Natuur- en milieubeschermingsorganisaties zien dat geld liever naar andere energiebronnen gaan en vinden dat de veestapel moet krimpen.
Genuanceerdere afweging
Omdat er zowel voorstanders als tegenstanders zijn van mestvergisting, wil de gemeente Deurne dat in het onderzoek door Royal HaskoningDHV verschillende instanties en maatschappelijke groepen worden betrokken zoals onder meer de ZLTO, Stop de Stank, de GGD, EnergyPort Peelland, Provincie Noord-Brabant en Metropool Regio Eindhoven (MRE). Het onderzoek moet volgens gemeente Deurne een betere en genuanceerdere afweging mogelijk maken van het onderwerp mestvergisting.
Mestoverschot
In elk geval zal de techniek geen oplossing zijn voor het mestoverschot, daar zijn zowel de meeste voorstanders als tegenstanders het wel over eens. Want of het nou gaat om een mono-mestvergister of een co-vergister; er wordt maar een deel van de mest omgezet in biogas waarbij slechts 3 à 4% van de massa verdwijnt. De mineralen blijven achter in het zogenoemde digestaat. Bij co-vergisting worden er producten toegevoegd aan de mest waardoor volgens de mestwetgeving zelfs in bepaalde gevallen de uiteindelijke hoeveelheid mest wordt vergroot door de vergisting.
Ziekteverwekkers
Het digestaat is volgens tegenstanders een restproduct van mestvergisting dat een belangrijk nadeel is van de techniek. Het zou volgens hen onder andere ziekteverwekkers bevatten. Volgens energieadviesbureau CCS kan het vloeibare digestaat na vergisting nog wel worden bewerkt en door boeren gebruikt worden als duurzame kunstmestvervanger. “Daarmee neemt de ammoniakuitstoot ook af. Dit heeft als bijkomend voordeel dat er minder geur vanaf komt bij het uitrijden over het land”, zegt CCS.
Geen duurzame oplossing
Tegenstanders van de vergisttechniek zeggen juist dat het effect van digestaat gebruiken op akkerland niet goed is omdat bijvoorbeeld onduidelijk is wat het doet met de verspreiding van zoönosen (dierziekten). Daarnaast moet volgens hen het digestaat voor hergebruik zorgvuldig gepasteuriseerd worden en dat is een proces dat veel energie kost en daardoor niet een duurzame oplossing zou zijn.
Essentiële schakel
Toch heeft mestvergisting naast mogelijke nadelen, volgens CCS Energie-advies ook grote voordelen. Biogas uit mestvergisting levert 24 uur per dag een constante energiestroom die niet afhankelijk is van weersomstandigheden zoals bij zon- en windenergie. Het energieadviesbureau zegt dat bijkomend voordeel is dat het biogas wordt omgezet in warmte of groen gas, waardoor het elektriciteitsnet niet wordt belast. “Mestvergisting is daarmee een essentiële schakel in de duurzame energieproductie”, zegt CCS.
Veestapel
Tegenstanders vinden verder dat mestvergisting de intensieve veeteelt in stand houdt en wijzen er op dat uit onderzoeken zou blijken dat juist een krimpende veestapel de meeste netto-klimaatwinst oplevert. Energieadviesbureau CCS is het daar niet mee eens: “Om te beginnen wordt op dit moment minder dan 5% van alle mest in Nederland vergist. Als we, als extreem voorbeeld, de veestapel zouden halveren is dus nog altijd ruim voldoende mest voorhanden om een grote hoeveelheid biogas te produceren.”
Kleinere boeren
Het adviesbureau schat in dat er minimaal 300 koeien per mestvergister nodig zijn om de het rendabel te maken maar dat zou volgens CCS niet hoeven te betekenen dat de intensieve veeteelt in stand wordt gehouden. “Voor sommige oplossingen is een bepaalde minimum hoeveelheid mest nodig om rendabel te zijn. Een alternatief is echter een samenwerking tussen kleinere boeren: een biogas-HUB. Middelgrote bedrijven, met kleine vergisters leveren gezamenlijk hun energie (warmte, elektriciteit, groen gas). Bijkomend argument is dat kleine bedrijven, die we dus in stand willen houden, relatief veel meer belang hebben bij een neventak als energieproductie”, aldus CCS Energie-advies.
Breed onderzoek
Gemeente Deurne meldt dat alle factoren die een rol spelen bij mestvergisting in het rapport van Royal HaskoningDHV worden meegenomen en dat het een breed onderzoek wordt: “Naast mestvergisting als duurzame energiebron, worden ook de thema’s gezondheid, geur, stikstof- en broeikasgasemissies, en het economisch/maatschappelijk perspectief onder de loep genomen.” In juli zal duidelijk worden wat het onderzoek uitwijst voor de mogelijkheden van mestvergisting in Deurne.
