Klachten van omwonenden over stankoverlast in onder meer Deurne worden niet voldoende gecontroleerd. Dat is één van de conclusies die tv-programma Zembla trekt uit het onderzoek dat vanavond te zien is in het derde deel van de documentaire Stank en strijd. In de uitzending van BNNVARA wordt dit keer ingezoomd op een aantal bedrijven op het Deurnese industrieterrein Kranenmortel. Ook wordt Anita Maassen van actiegroep (g)Een Frisse Toekomst in Deurne gevolgd in haar strijd om een gezonde leefomgeving.
Verschillende experts leggen in het tv-programma vanavond om 20.25 uur op NPO 2 uit dat klachten van burgers over stank vaak niet adequaat worden onderzocht door de Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant. Het aantal klachten over het industrieterrein in Deurne is volgens Zembla de laatste twee jaar toegenomen maar dit heeft niet geleid tot meer geuronderzoek ter plekke bij bijvoorbeeld de compostfabriek van Attero.
Controles
Gerechtelijk deskundige en geurexpert Cor Coenrady die in Zembla donderdagavond aan het woord komt, heeft wel een verklaring voor dat lage aantal controles. Hij vertelt dat de richtlijn voor geur zegt dat je geuronderzoek ter plekke moet instellen: “Moet je nagaan als ik hier een uur rond ga rijden dat kost al 100 euro. Als je dat dan een paar keer doet, die gemeente Deurne moet dat allemaal betalen. Dus die heeft zoiets van moet dat allemaal? En die klachten worden dan niet gecontroleerd.”
Omgevingsdiensten
Ook oud-minister Josias van Aartsen en omgevingsrecht-expert Han ter Maat geven in de reportage van Zembla aan dat de omgevingsdiensten, die vanaf 1 januari 2023 ook de nieuwe omgevingswet moeten gaan uitvoeren, nu al slecht functioneren. Van Aartsen deed in 2021 op verzoek van de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat onderzoek naar het functioneren van de omgevingsdiensten.
Te weinig kennis
Zijn conclusie was keihard. “Als je je er echt in verdiept, dan is het duidelijk dat het stelsel niet functioneert. Gewoon níet”, zegt Van Aartsen tegen Zembla. “De omgevingsdiensten zijn onbekend, zijn vaak onderbemand, er zijn te weinig financiën, te weinig capaciteit. En daar moet verandering in komen.” Als een bedrijf bijvoorbeeld een vergunning aanvraagt voor het composteren van afval, dan moet de omgevingsdienst beoordelen onder welke voorwaarden dat mag, legt omgevingsrecht-expert Ter Maat uit. “Met welke filter, welke schoorsteen? Mijn ervaring is dat die kennis niet aanwezig is. Dat is een ernstige constatering.
Zware industrie
Daarnaast legt de Deurnese Anita Maassen in de aflevering van Zembla uit hoe zij met haar actiegroep de gemeente en andere instanties probeert te wijzen op de gevaren van de verschillende bedrijven op het industrieterrein Kranenmortel. Ze benadrukt daarbij dat haar acties waarin ze veel medestanders heeft gevonden, niet tegen de bedrijven zelf zijn gericht. “Het probleem zit hem in de categorie die het bedrijventerrein heeft. Hierdoor mag er zeer zware industrie plaatsvinden in dat gebied terwijl het vlakbij verschillende woonwijken ligt. Dat moet veranderen.” In de uitzending van vanavond gaat Zembla langs bij een aantal van de bedrijven op het industrieterrein zoals Attero, Aldenzee en Metabel.
Geëmotioneerd
Maassen heeft ondertussen verschillende petities met duizenden handtekeningen overhandigd aan de omgevingsdienst, gemeente en provincie maar het heeft niets geholpen moet ze concluderen. In de tv-uitzending van vanavond is Anita te zien terwijl ze samen met onderzoeksjournalist Ton van der Ham van Zembla een vergadering van de Deurnese gemeenteraad bijwoont en waar de plannen voor uitbreiding van mestverwerking op het bedrijventerrein worden goedgekeurd. “Ze laten gewoon 4.000 mensen in de stront zitten”, zegt ze geëmotioneerd na afloop van de vergadering.
Omgevingswet uitstellen
Vanaf 1 januari 2023 komt er in Nederland de nieuwe omgevingswet waarin tientallen wetten en honderden regels worden gebundeld in één nieuwe wet. Deze wet zou burgers beter moeten beschermen in dit soort zaken zoals in Deurne maar in de uitzending van Zembla worden hier ernstige twijfels bij geplaatst waaronder door oud-minister Jozias van Aartsen. Hij vindt het “onverstandig” om de omgevingswet, die regelgeving op het gebied van milieu en ruimtelijke ordening bundelt, op 1 januari 2023 in te voeren. “Dan kunnen er fouten worden gemaakt. Essentiële fouten”, zegt hij tegen Zembla. “Ik vind dat een groot risico.”
Veel ingewikkelder
Van Aartsen wordt in zijn oproep tot uitstel gesteund door omgevingsrecht-expert Han ter Maat. “Dat wordt drama in de uitvoering. Dat durf ik hier te stellen. En ik ben niet de enige die dat vindt. Daarom pleit ik voor uitstel tot 1 januari 2025.” De overheid stelt dat de nieuwe wet het omgevingsrecht eenvoudiger maakt en burgers meer inspraak geeft. Maar volgens Ter Maat is het tegendeel het geval. “Het wordt veel ingewikkelder”, zegt Ter Maat. “Als je de wet doorleest, dan kom je allemaal wijzigingen, veranderingen en uitzonderingen tegen waarvan je denkt: oh, ik dacht dat het zo was, maar het is dus blijkbaar zus. Dat is het ingewikkelde aan deze wet.
Verkooppraatje
Voordat die ambtenaren weten hoe de omgevingswet in elkaar zit, zijn we een paar jaar verder.” En daardoor wordt de situatie volgens Ter Maat alleen maar erger. “Het is een doolhof en het wordt een nog groter doolhof.” “Ik heb de wet gelezen van a tot z. Het is een haast onbegrijpelijke hoeveelheid artikelen”, zegt ook Van Aartsen. Dat de nieuwe wet het voor burgers makkelijker zou maken, noemt de oud-minister “een verkooppraatje.”
Burgers onvoldoende beschermd
Het grote probleem is volgens Van Aartsen en Ter Maat dat de omgevingsdiensten, die de omgevingswet moeten gaan uitvoeren, nu al slecht functioneren. Dat betekent dat burgers niet voldoende beschermd worden.” Diezelfde omgevingsdiensten moeten dus zorgen voor een succesvolle invoering van de nieuwe omgevingswet. Van Aartsen: “Ik zou zeggen: geef prioriteit aan de verbetering van omgevingsdiensten, boven invoering van deze wet. Als ik nu minister of staatssecretaris zou zijn die verantwoordelijk is voor die omgevingswet, dan zou ik zeggen, dat leggen we eens even in de kast.”
Gemeenteraad
“De omgevingswet wordt niet sneller, niet eenvoudiger en biedt burgers niet meer inspraak dan nu het geval is”, concludeert Ter Maat. Sterker nog: burgers kunnen juist nóg minder invloed krijgen op hun leefomgeving. Dat komt doordat de positie van de burger in de wet afhankelijk wordt van de gemeenteraad. Concreet betekent dit volgens Ter Maat dat als gemeenteraadsleden straks niet goed opletten, burgers hun invloed kwijtraken. “Dan staan ze buitenspel! Dat vind ik ernstig.”
Stank en strijd
Het derde deel van Stank en strijd van Zembla is donderdag 6 oktober te zien bij BNNVARA op NPO 2 om 20.25 uur en wordt herhaald op donderdag 13 oktober op NPO 2 om 9.30 uur. Daarin volgt Zembla dit keer burgers die vechten tegen stankoverlast van bedrijventerreinen in onder meer Deurne en Helmond.
Juridisch doolhof
Zembla besteedde dit jaar al eerder in twee uitzendingen aandacht aan de problemen in Deurne en de zaken waar burgers tegenaan lopen als ze vechten voor een gezonde leefomgeving. Uit de reportages bleek dat dat burgers steeds weer vastlopen in het juridische doolhof van het omgevingsrecht. Ze voelen zich niet gehoord en niet serieus genomen. Gevolg is dat het vertrouwen in de overheid sterk afneemt.
