Een dossiermap vol brieven, kaarten en lijstjes ligt op tafel in het ouderlijk huis van Deurnenaar Jan Casper van Beek. Het zijn getuigenissen uit de tijd na de Tweede Wereldoorlog, toen veel boeren vertrokken naar Nieuw-Zeeland om daar een nieuw bestaan op te bouwen. Van Beeks grootvader en naamgenoot hielp hen hierbij.
Het bestaan van de correspondentie tussen wijlen J.C. van Beek, burgemeester van Deurne tussen 1917 en 1939, en zijn Nieuw-Zeelandse contacten was bekend. “Toen mijn vader hier woonde, heeft hij het archief van opa ongemoeid gelaten. Later, toen ik erin trok, kwam ik het tegen bij de renovatie. De documenten tonen een bijzonder stukje geschiedenis van ons dorp.”
‘Weinig boeren, wel gelukszoekers’
Wie bladert door de tientallen vergeelde, en soms flinterdunne, papieren leest fragmenten uit het leven van Deurnese boerengezinnen die de grote oversteek maakten. Verschillende poststukken zijn verzonden vanaf de boot, zoals de kaart van familie Zeuren die eindigt met: “Weinig boeren aan boord, wel veel gelukszoekers”.
Van Beek kan er hartelijk om lachen. “In feite waren de boeren natuurlijk zelf ook gelukszoekers. Mensen vertrokken toentertijd omdat er weinig perspectief hier was. De woningnood was hoog, de bevolkingsgroei steeg en de grond was schaars. Landbouwers vroegen zich af of er nog ruimte voor hen was.”
Burgemeester van Beek had altijd al affiniteit met boeren gehad. Hij zat onder andere in het stichtingsbestuur van de Lagere Landbouwschool. Toen hij met pensioen was, besloot hij in 1948 Deurnenaren te helpen die naar Nieuw-Zeeland wilden emigreren.
‘Dear Mrs. Courtney’
“Mijn grootvader had goeie contacten in dat land. Zijn neef Gerrit van Beek werkte er als missionaris. Zo leerde hij mevrouw Courtney kennen die een leegstaand pension in Wellington had waar ze wel emigranten wilde opvangen. Hij schreef haar in zijn beste Engels.”
De Deurnenaar toont een keurig getypte brief vervaardigd met een oude Remington typmachine die nu op zijn eigen werkkamer staat. ‘Dear mrs. Courtney, I’m coming to you with a very urgent case.’
Het gezin van Johannes van den Heuvel en Elisabeth Munsters, met twaalf kinderen, was het eerste dat de oud-burgemeester op weg hielp. “Van den Heuvel schreef enthousiaste verhalen over hoe het daar was, maar niet alles was rozengeur en maneschijn. Sommige emigranten moesten lang wachten voordat ze een huis kregen, bijvoorbeeld.”
Brieven blijven bewaard
Ook nu heerst er woningnood en is de toekomst voor boeren onzeker. De raakvlakken met de actualiteit waren voor Van Beek een reden om dieper in de materie te duiken. Ook heeft hij een buitengewone interesse in geschiedenis en specifiek in hoe ‘de gewone mens’ deze ervoer.
Zijn verdieping in de emigratiegeschiedenis van Deurnenaren leidde tot een lezing die hij afgelopen woensdag gaf voor de Heemkundekring H.N. Ouwerling. Die organisatie is ook de archiefhouder van de brieven. Leden kunnen de correspondentie binnenkort online terugvinden.
Foto’s: Josanne van der Heijden
