IN MEMORIAM – Ze wijdde haar leven aan het helpen van de medemens en dan vooral in de vorm van taallessen voor migranten. Eind vorig jaar, op de dag voor kerst, overleed Jos Frantzen-Hanegraaf uit Deurne op 85-jarige leeftijd. Samen met haar man Jo en een aantal andere vrijwilligers leerde ze gewoon in haar eigen huiskamer 35 jaar lang de Nederlandse taal aan mensen met een buitenlandse achtergrond.

“Soms zaten er wel twintig tot vijfentwintig personen voor de lessen bij ons thuis”, herinnert dochter Heleen Frantzen zich. “Dan werden er extra tafels in de kamer gezet en een lange plank er tussen om iedereen voldoende plek te geven.”

Surinamers
Met haar ervaring en kennis als lerares Nederlands wilde Jos mensen helpen en daarom reageerde ze in 1975 op een advertentie waarin leerkrachten Nederlands vanuit het ministerie werden gevraagd om Surinamers te helpen, die na de onafhankelijkheid van hun land naar Nederland kwamen. “Veel van die mensen vonden destijds een plek in de Koolhof en hadden behoefte aan taalhulp. Die lessen werden twee keer per week gegeven in onder andere een lokaal in de Frans Hoebenshal en bij Den Draai.”

Maar ook toen rond 1980 de eerste golf van migranten enigszins was geluwd, bleven steeds meer buitenlanders uit andere delen van de wereld vragen om Nederlandse les. In 1985 besloot Jos samen met Will Haasen een eigen huiskamerproject op te zetten. “Dan hoefden ze zich niet aan allerlei procedures en regels te houden en konden de lessen worden gegeven op de manier hoe zij het voor ogen hadden”, legt dochter Heleen uit.

Steeds meer
Het aantal vrijwilligers dat bij Jos en Jo in de huiskamer les kwam geven breidde zich in de loop van tijd uit. “Mijn vader was leraar Nederlands aan het Peellandcollege en als collega’s of oud-collega’s dan hoorden van het initiatief, wilden ze vaak meteen aansluiten en meehelpen. Maar ook veel mensen zonder onderwijsachtergrond hielpen bij het project”, vertelt Heleen Frantzen.

Die hulp was ook wel nodig, want steeds meer migranten wilden maar al te graag de Nederlandse taal leren bij Jos en Jo. “Er zijn echt heel veel mensen geholpen met de taallessen. Die kwamen niet alleen uit Deurne, maar uit de hele regio. Op een gegeven moment wisten ze van Vluchtelingenwerk Nederland ook van het huiskamerproject en kwamen er op die manier steeds meer aanmeldingen”, zegt Heleen.

Geen ‘kan niet’ in haar woordenboek
Haar moeder hielp migranten niet alleen met de Nederlandse taal, maar ook op veel andere manieren. “Haar hele leven stond eigenlijk volledig in het teken van mensen op weg helpen”, legt Heleen Frantzen uit. “In haar woordenboek kwam geen ‘kan niet’ voor. Als ze iets voor elkaar wilde krijgen, was ze zeer volhardend.”

“Al in mijn kindertijd verbleven er regelmatig mensen bij ons in huis, die op een of andere manier hulp nodig hadden. Soms een paar maanden of een jaar”, vertelt Heleen. Haar moeder gaf bijvoorbeeld ook een Afghaans gezin met kinderen anderhalf jaar lang onderdak op haar zolder om te voorkomen dat ze naar de opvang in Ter Apel gestuurd zouden worden. Toen iemand van een Syrisch gezin ziek werd, regelde Jos voor zorg. Daarnaast hielp ze mensen op financieel een juridisch gebied.

Corona
Zelfs de coronapandemie hield haar niet tegen bij het bieden van hulp op verschillende vlakken. Voor de taallessen bedacht ze een oplossing om, binnen de regels die toen golden, toch mensen te voorzien van lesmateriaal. Dit konden mensen in haar garage op komen halen. Met een kopieerapparaat zorgde Jos voor voldoende exemplaren van de theorie-uitleg en de oefeningen. Het huiskamerproject werd hierdoor tijdelijk het garagedeurproject. In het geval mensen de oefendocumenten ingevuld terugbrachten, keek ze die samen met de andere vrijwillige docenten ook nog na. “In die periode werden de lessen in de zomer bijvoorbeeld buiten voortgezet op voldoende afstand van elkaar”, zegt dochter Heleen.

Naast alle hulp die Jos Frantzen-Hanegraaf bood aan migranten, stond ze ook aan de wieg van de oprichting van de linkse partij Progressief Akkoord, tegenwoordig PGP Deurne. Ze protesteerde tegen kernwapens en haar progressieve en hulpvaardige houding maakte haar geliefd bij velen. Daarnaast werd onder toezicht van Jos twee keer per jaar het tijdschrift Verre Vogels en later Verre Vogels Dichtbij uitgegeven. Hierin werden de verhalen verteld van migranten over het leven in Deurne en de rest van Nederland.

Boeken
In april 1998 kreeg ze uit handen van locoburgemeester Piet Krekels een koninklijke onderscheiding. Zij werd benoemd tot lid in de Orde van Oranje-Nassau. De inzet van Jos voor de medemens en haar vastberadenheid om anderen te helpen, zelfs in moeilijke situaties, wordt volgens dochter Heleen door velen herinnerd en gewaardeerd. De uitvaart van Frantzen-Hanegraaf vond plaats op dinsdag 31 december 2024.

Afgelopen zaterdag was dochter Heleen bezig met het leeghalen van de woning van haar moeder: “Een plek vol spullen, mooie herinneringen én heel veel boeken!” In totaal zijn het er volgens Heleen Frantzen ongeveer 4.000: “We zijn nog op zoek naar een goede bestemming ervoor. Mijn moeder zou zeker hebben gewild dat ook met de boeken weer mensen worden geholpen.”

Foto: familie Frantzen