In het openlucht toneelstuk ‘Anna, een Heer-lijck Heksenspel’ draait het om de impact van heksenvervolgingen in de Peelregio. Op vrijdag 26 september gaat het stuk in première bij de Belgerenhoek tussen Ommel en Vlierden.

Op die locatie werden in 1595 de zogeheten ‘waterproeven’ gehouden waarmee onderzocht werd of iemand een heks was. Als je dreef was je een heks en werd je ter dood veroordeeld, terwijl zinken betekende dat je onschuldig was. Niettemin stierf je dan tijdens dat proces ook. Regisseur Marja Berkers stelt dat haar toneelstuk nog niets aan actualiteit heeft ingeboet: “Het is niet zo dat heksenvervolgingen verleden tijd zijn.”

Erik Vink
Volgens Berkers had de totstandkoming van ‘Anna, een Heer-lijck Heksenspel’ aardig wat voeten in de aarde: “Het begon allemaal twee jaar geleden toen tekstschrijver en oud-journalist Erik Vink en ik voor het eerst over dit toneelstuk spraken. Erik gaf aan dat hij een script over heksen had geschreven dat na de coronatijd jarenlang op plank bleef liggen.”

“Het is een onderwerp dat tot de verbeelding spreekt. Heksen zijn spannend en ondanks alle grapjes en vooroordelen die daarover bestaan, is het een thema dat serieus genomen moet worden.”

De twee vonden dat zonde en besloten daarom om het stuk samen te produceren. “Erik zou het oorspronkelijke script herschrijven naar een kleinere bezetting en met meer gelaagdheid in de karakters en ik nam de organisatie en regie voor mijn rekening. Uiteindelijk ontstond een tweede geheel nieuw script over deze heksenvervolgingen”, vertelt Berkers

Ze merkt dat zodra het over heksen gaat, mensen de oren spitsen: “Het is een onderwerp dat tot de verbeelding spreekt. Heksen zijn spannend en ondanks alle grapjes en vooroordelen die daarover bestaan, is het een thema dat serieus genomen moet worden. Het beeld van een gebochelde oude vrouw die in de weer is met kruidenmixen klopt niet. Tijdens de heksenvervolgingen waren alle vrouwen vogelvrij.”

Leven niet zeker
Wanneer je als vrouw uit de toon viel of als kwaadwillenden het op je hadden gemunt, dan was je je leven niet zeker. “Er zijn legio voorbeelden van vrouwen die als heks beschuldigd werden, omdat de kasteelheer bijvoorbeeld hun bezittingen wilden hebben”, zegt de regisseur. “Als je zo’n beschuldiging aan je broek had hangen, betekende dat vaak je doodsvonnis. In het slechtste geval werden je dierbaren ook meegesleept”, legt Berkers uit.

Wat dan vervolgens in het vooruitzicht lag voor de zogenaamde heksen, was geen pretje. “Ze werden gemarteld. Ze leden helse pijnen en velen van hen gaven ongewild hun dierbaren aan als heks. Tijdens extreme pijnen riepen ze de eerste naam die bij hen opkwam als er gevraagd werd wie zij als handlanger hadden, aldus Berkers.

“Onze openluchtvoorstelling is onderdeel van ‘Project Anna’, een regionaal initiatief waarbinnen we met deze voorstelling en nevenprojecten jong en oud betrekken bij het thema. Dat vind ik erg belangrijk.”

Het is volgens de regisseur niet zo dat heksenvervolgingen verleden tijd zijn: “Ook nu worden onschuldige mensen zonder enige aanleiding bespot en beschuldigd. Ook bij de jeugd komt dit voor; helaas kent elke klas wel een zondebok. Laatst was bijvoorbeeld dat meisje uit Helmond in het nieuws dat zo verschrikkelijk gepest werd dat ze geen andere uitweg zag dan haar eigen leven te nemen. Er zijn veel parallellen te trekken tussen het verleden en nu.”

Groot publiek
Het is mooi dat dit onderwerp nu onder de aandacht gebracht kan worden bij een groot publiek, zegt Berkers: “Onze openluchtvoorstelling is onderdeel van ‘Project Anna’, een regionaal initiatief waarbinnen we met deze voorstelling en nevenprojecten jong en oud betrekken bij het thema. Dat vind ik erg belangrijk. Gemeenten steunen ons om een zo breed mogelijke doelgroep te bereiken. En zo zijn ook vijf docenten van het Varendonck College Someren betrokken bij ons project en hebben we afgelopen schooljaar gezamenlijk 120 leerlingen bereikt.”

In het toneelstuk is veel aandacht voor de slachtoffers van de heksenvervolgingen. “In een tijdsbestek van drie maanden werden 25 vrouwen gedood”, vertelt Berkers. Om hen te herdenken zet ze naast 12 tekst-spelers ook 25 vrouwelijke figuranten in. “Die geven tijdens de donkere herfstavonden met hun stille spel en onder begeleiding van krachtige muziek een gezicht aan de slachtoffers binnen de heksenvervolgingen in de Peel.”

Nodig
Volgens de regisseur is ‘Anna, een Heer-lijck Heksenspel’ een toneelstuk dat gemaakt moest worden en nodig was: “Om in deze onzekere tijden iets voor de maatschappij terug te doen, voelt goed. Dit toneelstuk verbindt mensen en het is fijn om dat te merken. De reacties na afloop van twee try-outs die de afgelopen twee weken op locaties in Asten en Someren werden gespeeld waren erg positief.”

De makers van het toneelstuk hebben grootse plannen. Na de nu geplande voorstellingen op 26 en 27 september, wordt ‘Anna, een Heer-lijck Heksenspel’ volgend jaar september en oktober opnieuw op meerdere historische locaties opgevoerd waaronder de kasteelruïne in Asten, Molen Den Evert in Someren en bij het voormalige kasteel in Cranendonck. “Dus er staat een heuse tour op de agenda”, besluit Berkers.

De kaartverkoop is inmiddels begonnen. Tickets kun je bestellen door een email te sturen naar info@projectanna.nl. Ook kun je WhatsAppbericht sturen naar 06-27593653. Meer informatie over Project Anna vind je op projectanna.nl.

1 van 6

Foto’s: Marja Berkers