Omwonenden van megastallen in Noord-Brabant waaronder één partij uit Deurne, hebben vorige week woensdag gelijk gekregen van de rechter in Den Haag over de stank die wordt veroorzaakt door intensieve veehouderij. De eisers vonden dat de overheid burgers slecht heeft beschermd tegen de geuroverlast in hun woonomgeving. De rechter stelde ze in het gelijk en verklaarde dat de staat onrechtmatig heeft gehandeld jegens de eisers.

Van de in totaal zestien eisers is er bij acht gevallen sprake van geurhinder die boven de norm zit. De rechter geeft aan dat uit de gedingstukken met voldoende zekerheid is vast te stellen dat de grenswaarde niet is gerespecteerd in het geval in Deurne. Vanwege cumulatie kwam de belasting volgens de rechter hier in oktober 2020 al op grond van de vergunde belasting boven de norm uit.

Niet tegen boeren
De advocaat van de zestien omwonenden van intensieve veehouderijen zegt dat de rechtszaak niet is gericht tegen de veehouders omdat die in feite niets fout doen. De zaak is volgens de advocaat gericht tegen de staat en in het bijzonder de staatsecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, die door het afgeven van die vergunningen haar burgers niet voldoende beschermt tegen de geurhinder. Bij de rechtszaak hebben de omwonenden ook samengewerkt met het Brabants Burgerplatform, een stichting die opkomt voor de belangen van de burgers in het buitengebied.

Verleende vergunningen
Volgens de rechtbank in Den Haag heeft de uitspraak geen gevolgen voor de geldigheid van de al verleende vergunningen omdat de veehouders geen partij zijn in deze zaak. Daarnaast valt de rechtsgeldigheid van vergunningen niet onder een civiele rechter maar is dat aan een bestuursrechter. Het is nog niet duidelijk of deze uitspraak mogelijk wel gevolgen zal hebben voor toekomstige vergunningsaanvragen.

Schadevergoeding
De staat moet volgens de rechter nu aan acht partijen een vergoeding betalen voor de materiële en immateriële schade die ze hebben geleden en nog zullen lijden door de geurhinder die zij hebben ondervonden. Dit omdat het gaat om de gevolgen van ondeugdelijke regelgeving van het Rijk. De hoogte van de schadevergoeding moet nog in een afzonderlijke schadestaatprocedure worden vastgesteld. Of de overheid in hoger beroep gaat, is nog niet bekend.

Gemeten waarden
Naast het betalen van een schadevergoeding, moet de overheid maatregelen treffen om te zorgen dat binnen een jaar niet opnieuw ernstige geurhinder zal optreden boven de grens van 5 ou/m3. De rechtbank tekent hier wel bij aan dat dit lastig te bepalen is in het geval de geurhinder een cumulatief betreft van meerdere veehouderijbedrijven in een bepaald gebied. Daarnaast is de huidige regelgeving volgens de rechtbank teveel gebaseerd op berekeningen, gemiddelden en niet op daadwerkelijk gemeten waarden.

‘Papieren werkelijkheid’
Iets dat ook journalist Ton van der Ham opviel in de gemeente Deurne tijdens het maken van de documentaire Stank en strijd voor het onderzoeksprogramma Zembla. In de tv-uitzending blijkt dat de berekeningen waarmee wordt gewerkt bij het verlenen van vergunningen niet kloppen met de werkelijkheid. Er wordt uitgegaan van gemiddelde emissies en niet van feitelijke stank. Deskundigen spreken in de reportage van ‘een papieren werkelijkheid’. “Toen mijn collega’s en ik begonnen aan dit avontuur eerder dit jaar, dachten we ook gewoon; er zijn wetten en regels en die beschermen ons. Die wet beschermt eigenlijk de boer beter dan de burger”, vertelt Van der Ham.

Geurfilters
In het tweede deel van de uitzending van Zembla over Deurne bleek ook nog dat de overheid al jarenlang alarmerende signalen negeert over slecht functionerende geurfilters die ondertussen met veel subsidie van het Rijk worden ingezet. Dat zorgt volgens Van der Ham voor een splijting van de gemeenschap waarbij burgers in opstand komen tegen onder meer de boeren terwijl die volgens de wet niets verkeerds doen. “De boeren zijn niet de ‘bad guys’, ze balen hier zelf ook flink van. Die boeren proberen zich ook gewoon aan de regels te houden”, legt Van der Ham van Zembla uit.

Derde deel Stank en strijd
De afgelopen tijd was hij met zijn tv-ploeg opnieuw in Deurne voor het derde deel van de documentaire waarbij nu industrieterrein Kranenmortel onder de loep wordt gelegd. Zembla onderzoekt deze keer onder meer de slechte handhaving op het Deurnese bedrijventerrein, burgers die zich overvallen voelen door uitbreidingsplannen en vergunningen die volgens Van der Ham wel erg ruim zijn. “We kijken kritisch naar de vergunning van Attero en de manier waarop omgevingsdienst, gemeente en het bedrijf met klachten zijn omgesprongen. Ook de mestverwerker van Aldenzee komt aan bod. En waarom stuift het zo enorm als ze bij Aldenzee puin storten en verplaatsen?”, vraagt Ton van der Ham zich af.

Het derde deel van Stank en strijd is donderdag 6 oktober te zien bij Zembla van BNNVARA op NPO 2 om 20.25 uur. De uitzending wordt herhaald op donderdag 13 oktober op NPO 2 om 9.30 uur.