Stan Verberne uit Deurne en Rens Crooijmans uit Milheeze maakten in 2020 als afstudeerproject een ontwerp voor de nieuwe bestemming van de kerk in Helenaveen. Dat was toen alleen bedoeld als theoretisch idee maar nu blijkt het parochiebestuur serieuze interesse te hebben om het project uit te voeren.

Voor hun afstudeeropdracht ontvingen Stan en Rens van de academie voor Bouw en Infra twee jaar geleden al de publieks- en de juryprijs. Maar wat is er nou mooier dan dat het ontwerp ook echt wordt uitgevoerd?

Studieproject
“Het gaat om een herbestemming van de kerk tot elf of twaalf woningen. Dat studieplan was zo goed, dat het met kleine aanpassingen uitvoerbaar kan zijn”, zegt pastoor Paul Janssen. “We hebben toen gezegd dat het om een studieproject ging en niet om concrete plannen voor sluiting van de kerk. En dat was toen ook zo”, licht het parochiebestuur toe. Het afstudeerproject van Stan en Rens bleek zelfs zo goed en doordacht, dat inmiddels daadwerkelijk een projectontwikkelaar zich heeft gemeld die wel iets ziet in de uitvoering van dat plan, samen met de twee inmiddels oud-studenten.

Verstand en gevoel
Na de viering van zondag 6 februari heeft het parochiebestuur in de St. Willibrorduskerk in Helenaveen gesproken met de kerkgangers over de toekomst van de katholieke kerk in het dorp. De reacties liepen uiteen maar waren over het algemeen welwillend, geeft het bestuur aan: “Er is natuurlijk een verschil tussen verstand en gevoel. Extra woningen in Helenaveen zijn zeer welkom; dat de kerk een goede bestemming geeft is in zekere zin een troost. Maar er ligt ook en vooral veel lief en leed. Een kerk is meer dan stenen.”

Koopovereenkomst
Het parochiebestuur wil de projectontwikkelaar de gelegenheid geven om de haalbaarheid van het plan te onderzoeken en hiervoor een exclusiviteitsovereenkomst afsluiten. Dat betekent dat de ontwikkelaar voor een bepaalde periode, bijvoorbeeld een jaar, de gelegenheid krijgt om de mogelijkheden te onderzoeken. Wanneer het plan haalbaar blijkt, kan dit vervolgens leiden tot een koopovereenkomst.

Pastorale zorg
Het kan nog wel jaren duren voordat het plan kan worden uitgevoerd, legt het parochiebestuur uit: “Hiervoor wil het bestuur na overleg met het bisdom, onderzoeken hoe de pastorale zorg in Helenaveen in de toekomst vormgegeven kan worden. Want dat is uiteraard belangrijk.” Ook als de kerk op termijn eventueel aan de eredienst wordt onttrokken, wil het parochiebestuur blijven kijken naar alternatieve manieren voor de pastorale zorg in Helenaveen.

Energiekosten
Maar het wordt wel steeds moeilijker om die zorg uit te voeren. “We hebben meer en meer te maken met dalende inkomsten en stijgende uitgaven. We worden onvermijdelijk geconfronteerd met de hoge energiekosten van gas en elektriciteit, alleen al voor de verwarming van deze grote ruimte”, vertelt het bestuur.

Net te behappen
Ook de bezetting is kwetsbaar, leggen ze uit: “De twee priesters in onze kerken kunnen het net behappen met de vieringen, maar als er een ziek zou zijn, dreigt het vast te lopen. Het is daarom ook dat het parochiebestuur voortdurend nadenkt over de toekomst van onze kerken. En met name ook van de St. Willibrorduskerk in Helenaveen.”

Minder kerkgangers
De houdbaarheid van de kerk in het dorp ligt onder druk. Dat merkt het parochiebestuur op verschillende manieren: “We zien steeds minder mensen in de kerk, hier in Helenaveen, maar ook elders. Het is op zich geen probleem om met een kleine groep samen te vieren. Dat gaat heel goed. Maar dat kan ook en misschien beter in een kleinere ruimte”, geeft pastoor Janssen aan.

Lichtjes
In het plan van Stan en Rens is een plek ingepland voor een Mariakapel, die overdag open kan zijn en waar mensen een kaarsje kunnen opsteken. “De doopkapel is hiervoor in beeld”, legt het parochiebestuur uit. “Het ontsteken van lichtjes is een oude, maar ook eigentijdse manier van geloofsbeleving. Waar mensen misschien niet direct voor een viering komen, lopen zij toch geregeld een kerk binnen om een kaarsje aan te steken. We zien dat bijvoorbeeld in het kapelletje in Zeilberg, in Liessel in het kerkportaal of in de St. Jozefkerk in Deurne. Met zo’n kapelletje kan de kerk zelfs meer open zijn dan nu het geval is.”

Samen vieren
Hoe vaak en op welke dagen samen gekomen gaat worden, is nog niet duidelijk. “Samen vieren blijft belangrijk. Of dat elke week kan, of bijvoorbeeld eens in de twee weken; of het op zondag of zaterdag moet, of bijvoorbeeld op een moment door de week, en wat voor tijdstip, daarover moeten we nadenken en zien wat de behoeftes zijn of worden. En ook: waar dit dan kan”, zegt het bestuur.

Protestantse Kerk
Er zijn mogelijkheden om samen te werken met het gemeenschapshuis De Gouden Helm, maar het bestuur denkt eerder aan een samenwerking met de Protestantse Kerk. “De Protestantse Gemeente staat in principe sympathiek tegenover samenwerking en wil daar graag over wil verder praten. Zowel protestanten als katholieken zijn gehecht aan hun eigen manier van vieren, dat zal ook gerespecteerd worden. Tegelijk kun je zo af en toe, en dat gebeurt al, ook samen vieren.”

Goede bestemming
De nieuwe ontwikkelingen kunnen hard aankomen, beseft het parochiebestuur: “Wij denken dat veel mensen in hun achterhoofd hebben, dat de kerk wel ooit dicht zal gaan, maar als het dan concreet wordt, dan komt dat toch hard aan. Het kan misschien wel een troostvolle gedachte zijn, dat onze mooie kerk een goede bestemming kan krijgen.”

Religieuze functie
In het ontwerp van Stan Verberne en Rens Crooijmans worden wonen en religie gecombineerd. Daarom wordt in de nieuwe opzet gekozen voor een gezinswoning, zes starterswoningen, vier seniorenwoningen, een gezamenlijke ruimte en een kapel op de plek van de kerk. Met die laatste ruimte blijft de religieuze functie van het gebouw behouden en komt er tegelijkertijd plaats vrij voor woonruimte in het dorp.

Foto: Herbestemming kerk. Het nieuwe geloof. Door Stan Verberne en Rens Crooijmans