Bij droogte mogen boeren in de Deurnsche Peel, Mariapeel en Groote Peel de komende twee jaar alleen beregenen met grondwater onder bepaalde voorwaarden. Daarna komt er een definitieve, strengere regeling, waarbij beregening alleen nog mogelijk is in het geval de waterstand rondom de Peel hoog genoeg is om daar hoogveen te kunnen realiseren.

Provincies Noord-Brabant en Limburg hebben daar woensdag een nieuw besluit overgenomen in het Natura2000-beheerplan waarbij voor het beregenen weer een vergunningsplicht gaat gelden. De beslissing is genomen naar aanleiding van onder meer een uitspraak van de Raad van State, een beroep van Werkgroep Behoud de Peel en onderzoeken waaruit blijkt dat de beregening negatief is voor de waterstand in de Peel.

Onterecht
Al in 2018 kwam Behoud de Peel in verzet tegen het ontwerp van het Natura2000-beheerplan voor de Peel. “Ons inziens stond daarin onterecht dat beregening slechts een gering effect heeft en dat het daarom deels vrijgesteld kan worden van de vergunningplicht Wnb”, geeft Behoud de Peel aan. De rechtbank was het met hen eens en oordeelde eind 2018 dat er een nieuw besluit op dit onderdeel van het beheerplan genomen diende te worden.

Groot effect
De twee provincies lieten daarop nog een onderzoek doen naar het effect van beregening. Daaruit bleek dat in delen van de Peel het effect groot is: 10 tot 25 cm daling van de grondwaterstand. “Volgens de second opinion van Deltares is het effect eigenlijk nog groter, want in het onderzoek wordt het op verschillende punten onderschat. Het effect treedt vooral op in een zeer droog jaar. Dus als de natuur het vanwege droogte toch al erg zwaar heeft, wordt het probleem vanwege de beregening nog verergerd”, meldt Werkgroep Behoud de Peel.

Flora en fauna
In de afgelopen jaren was aan agrariërs in de Peelvenen vrijstelling verleend zodat zij zonder vergunning kunnen beregenen. De Raad van State heeft echter in 2021 geconcludeerd dat deze vrijstelling niet rechtmatig is op grond van wetgeving rondom Natura 2000-gebieden. Provincies hebben de taak om de flora en fauna in dat soort gebieden te beschermen.

Klimaatverandering
De beide provincies geven aan met een moeilijk dilemma in de Peelvenen te zitten. Verdroging door klimaatverandering en het intensieve gebruik van grondwater voor verschillende toepassingen hebben voor de Peelvenen tot een onhoudbare situatie geleid. De bijzondere natuur in dit Natura 2000-gebied wordt steeds verder aangetast. Aan de andere kant zijn in droge periodes veel agrariërs in het gebied met de huidige teelten afhankelijk van beregening van hun gewassen.

Bufferzones
Alleen slinken de grondwatervoorraden hiermee nog verder met nadelige gevolgen voor de beschermde natuur en de landbouw zelf. Maar los van dit dilemma is gebleken dat het juridisch gezien niet toegestaan is om vrijstelling te verlenen op beregening. De Raad van State heeft hierover uitspraak gedaan en bepaald dat de provincies geen vrijstelling meer mogen verlenen voor het besproeien met grondwater in de zogenoemde bufferzones rond de Peel.

Natuurbescherming
“In Brabant willen we grote opgaven in het landelijk gebied samenpakken: natuurbescherming, verdrogingsaanpak en het bieden van perspectief voor de landbouw”, zegt Hagar Roijackers, gedeputeerde Water, Natuur en Gebiedsgerichte aanpak van de Provincie Noord-Brabant. “Dit brengt dilemma’s met zich mee: welke ruimte is er voor welke functies? De uitspraak van de rechter over beregening in de Peelvenen vraagt nu van ons om de natuurbescherming als primair vertrekpunt te nemen.”

Agrariërs
Gedeputeerde Landbouw, Voedsel, Bodem en Brede Welvaart Elies Lemkes-Straver haakt daar op in: “Maar we hebben ook begrip voor de belangen van agrariërs. We gaan met de betrokken overheden en met de omgeving samen onderzoeken op welke manier we kunnen komen naar een grondwaterbalans en een gebiedsbescherming die perspectief blijft houden voor een landbouw die passend is nabij de natuur.”

Overgangsperiode
De provincies geven aan te begrijpen dat dit besluit forse consequenties heeft voor de agrariërs in het gebied. Daarom gaan de provincies en waterschappen samenwerken aan de invulling van een overgangsperiode van twee jaar. In de deze periode kunnen agrarisch ondernemers zich voorbereiden op een bedrijfsvoering die minder of niet afhankelijk is van beregening en die samenwerkt met het natuurlijke water- en bodemsysteem. In aanvulling daarop werken de provincies aan een methode om beregening te beperken gedurende deze twee jaar. Tijdens de overgangsperiode is beregening onder voorwaarden mogelijk, maar gelden er wel grenzen.

Grondwaterstanden
Op het moment dat grondwaterstanden te ver wegzakken en de kwetsbare toestand van de Peelvenen dreigt te verslechteren, worden beperkingen opgelegd voor beregening uit grondwater. De afspraken voor de overgangsperiode worden vastgelegd in een intentieovereenkomst. De uitwerking vindt komende tijd plaats en de periode gaat van start zodra het beheerplan definitief is vastgesteld, wat naar verwachting rond de zomer van dit jaar gaat gebeuren.

Zienswijzen
Het ontwerpbesluit Beheerplan Peelvenen ligt vanaf 25 mei 6 weken ter inzage voor de mogelijkheid tot indienen van zienswijzen. Er wordt binnenkort een inloopbijeenkomst georganiseerd in de Peelregio waar belanghebbenden terecht kunnen met vragen. Verder kunnen agrariërs met vragen over dit besluit een mail sturen naar de provincie Noord-Brabbant via landbouwenvoedsel@brabant.nl of bellen met 073-681 2812.